بازی های محلی مازندرانی و شعر هایی به زبان تپوری

شعر هایی به زبان مازندرانی در ادامه ی مطلب...

آغوزکا یا گردو بازی:

بازیکنان گردوها را دو به دو روی یکدیگر چیده و هر یک به نوبت با گردویی به نام کل یا تیره ( گردوی بزرگ تر ) به گردوها می زنند. اگر نفر اول به گردو ها زد و آنها را انداخت فعلا" برنده محسوب می شود و بقیه بازیکنان باید به تیره او بزنند هر کسی موفق شد صاحب همه گردوها می شود در غیر این صورت نفر اول همه گردوها را جمع می کند.

چلیک مارکا : 

بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند. برای بازی دو تکه چوب یا چلیک و و چوب بزرگ یا مارکا نیاز دارند. ابتدا گروه اول، چوب کوچک را روی گودالی قرار می دهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب کوچک کی زنند و آن را به طرف بالا پرت می کنند . چوب هر یک از بازیکنان که مسافت بیشتری را طی کند، آن گروه برنده می شود افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.

رزین کا:

رزین وسیله چوبی به شکل Y است که تکه نوار لاستیکی به دو سر انتهای چوب بسته می شود. بازیکن با گذاشتن سنگ لای لاستیک و کشیدن آن به طرف عقب سنگ را پرتاب می کند و گنجشک شکار می کند. 

رُسِن بازی: 

از بازی های نمایشی سنتی مازندران به ویژه در غرب استان، ریسمان بازی است. این بازی غالبا" در مراسم عروسی برگزار می شد. ریسمان بازان دو نفر هستند یک نفر به عنوان بند باز بالای طناب راه می رود و دیگری به نام شیطانک در پایین می ایستد. بند باز بالای طناب با گذاشتن مجمع روی سر یا سوار شدن روی دوچرخه روی طناب راه می رود و شیطانک نیز در پایین با درآوردن شکلک و حرکات خنده آور تماشاچیان را سرگرم می کند بعد از پایان نمایش شیطانک در بین تماشاچیان می چرخد و پول و شیرینی جمع می کند از صاحب خانه نیز پول و شیرینی می گیرند. 

لوچو:

کشتی لوچو از کشتی های محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا می شد. اما امروزه در بعضی از نقاط استان این کشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت کار روستاییان ، انجام می شود. در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز کشتی لوچو برگزار می شود و جایزه برنده یک راس گاو است که توسط اهالی خریداری می شود.برای مسابقه دو نفر از کشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب می شوند در این کشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست ، سرچنگک و ضربه زدن به کتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می شود. کشتی گیری که در این دو هفته تمامس حریفان را شکست دهد، برنده مسابقه است. در طول برگزاری مسابقه ساز و دهل نیز نواخته می شود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد.
برای اینکه در گذشته رسم بر این بود که جایزه فرد پیروز را بر نوک چوبی قرار می‌دادند این مسابقه به لوچو یعنینوک چوب معروف گشت.

گاوجنگی: 

از دیگر سرگرمی های دیرپا، مراسم گاو جنگی در روستای شیر کلا شهرستان نور است که به زبان محلی تشک جنگی نامیده می شود. این مسابقه هر سال و یک هفته بعد از اتمام کشتی لوچو در اوایل مرداد ماه به مدت 10 روز برگزار می شود. قبل از انجام مسابقه از اهالی محل مبلغی پول بابت هزینه های ضروری جمع آوری می شود. چند روز پیش از مسابقه از طریق نامه تاریخ برگزاری مسابقه به اطلاع اهالی روستاها وشهرها و حتی استان های همجوار رسانده می شود. هزینه نگه داری مهمانان در روستا و کرایه از پول جمع آوری شده پرداخت می شود.

« سوچلا» یا شکار به روش سنتی در آب بندان :

یکی از راه های درآمد روستاهای مرکزی مازندران شکار پرنده به روش سنتی در آب بندان به هنگام کم آبی است. اواسط پاییز پرندگان مانند قو، غاز، چنگر، انواع مرغابی و... از نقاط سردسیر به سواحل دریای مازندران که دارای آب و هوای معتدل است، مهاجرت می کنند و بیشتر در آب بندان ها که به علت کشت شالی ، محل مناسبی برای تغذیه پرندگان است، ساکن می شوند.این شکار از اوایل پاییز هر سال تا 15 اسفند در شب های تاریک بدون تیراندازی با وسایل شکار سنتی و رعایت مقررات محلی انجام می شود. در این مدت آب بندان قرق و تیر اندازی در فاصله 500 متری اطراف آن ممنوع می شود. این نوع شکار توسط تور و بیشتر در روستاهای گل نشین، سیدمحله، زرین کلا، لاریم و مشک آباد در مسیر جاده ساری – بابلسر از طریق جاده خزر آباد انجام می شود.

صید سنتی به روش « روز دما » :

شکار به روز روز دما معمولا" در اواخر مهرماه با مهاجرت پرندگان وحشی به آبگیرها در روز انجام می شود. برای این کار چند روز قبل از مهاجرت پرندگان وحشی، اردک ها تربیت شده را در محل صید نگه داری می کنند تا به محیط اطراف عادت کنند. سپس در محل مورد نظر گودالی به مساحت حدود 20 متر مربع حفر می کنند. روی گودال توری به صورت عمود قرار می دهند که به نخی بسته شده است. سر دیگر نخ را صیاد به دست می گیرد با ورود پرندگان وحشی به منطقه اردک های ترتیب شده به جمع پرندگان وحشی می پیوندند و آنها را به طرف گودال می کشانند . سپس صیاد نخ را می کشد و تور روی گودال می افتد و پرندگان به دام می افتند.

شعر های تپوری مازندرانی در ادامه ی مطلب...

نکته :لطفا در جهت بهبودی وبسایت پیش نهادها و انتقادات خود را با نظر دادن به آگاهی برسانید.(مدیریت وبسایت مازندران بام ایران)  www.mazandran.blogsky.com

سروده ها و شعر هایی به زبان تپوری مازندرانی

مه دل تنگه سر هادِ شه صدا رِ 

بزن ساز و دم هادِ لله‌وا رِ

ته جا بلبل گلی به گلی نونه 

ته نخوندی پیله ، پاپلی نونه 

بی ته لاله و لمپا سو ندنه 

ونوشه اسبه بونه ، بو ندنه 

بهار وائه پیغومِ پِه انی 

هلی اسبه جِمه رِ دوجنی 

بهار گله‌ی بچا بچایی

میا گیرنه مه دل ته بی‌صدایی

خل توم گوم بیمه ، مه ویشه تِئی 

نوج بزه پیتومه ، مه ریشه تِئی 

برو بی ته سو آ صفا ندارنه 

تناری گلی ونگا وا ندارنه 

مه دل تنگه دم هاده لله وا رِ 

بزن ساز و دم هادِ شه صدا رِ 

مه دل تنگه سر هادِ شه صدا رِ 

بزن ساز و دم هادِ لله‌وا رِ

ته جا بلبل گلی به گلی نونه 

ته نخوندی پیله ، پاپلی نونه 

بی ته لاله و لمپا سو ندنه 

ونوشه اسبه بونه ، بو ندنه 

بهار وائه پیغومِ پِه انی 

هلی اسبه جِمه رِ دوجنی 

بهار گله‌ی بچا بچایی

میا گیرنه مه دل ته بی‌صدایی

خل توم گوم بیمه ، مه ویشه تِئی 

نوج بزه پیتومه ، مه ریشه تِئی 

برو بی ته سو آ صفا ندارنه 

تناری گلی ونگا وا ندارنه 

مه دل تنگه دم هاده لله وا رِ 

بزن ساز و دم هادِ شه صدا رِ 

مه دل تنگه سر هادِ شه صدا رِ 

بزن ساز و دم هادِ لله‌وا رِ

ته جا بلبل گلی به گلی نونه 

ته نخوندی پیله ، پاپلی نونه 

بی ته لاله و لمپا سو ندنه 

ونوشه اسبه بونه ، بو ندنه 

بهار وائه پیغومِ پِه انی 

هلی اسبه جِمه رِ دوجنی 

بهار گله‌ی بچا بچایی

میا گیرنه مه دل ته بی‌صدایی

خل توم گوم بیمه ، مه ویشه تِئی 

نوج بزه پیتومه ، مه ریشه تِئی 

برو بی ته سو آ صفا ندارنه 

تناری گلی ونگا وا ندارنه 

مه دل تنگه دم هاده لله وا رِ 

بزن ساز و دم هادِ شه صدا رِ 

مه دل تنگه سر هادِ شه صدا رِ 

بزن ساز و دم هادِ لله‌وا رِ

ته جا بلبل گلی به گلی نونه 

ته نخوندی پیله ، پاپلی نونه 

بی ته لاله و لمپا سو ندنه 

ونوشه اسبه بونه ، بو ندنه 

بهار وائه پیغومِ پِه انی 

هلی اسبه جِمه رِ دوجنی 

بهار گله‌ی بچا بچایی

میا گیرنه مه دل ته بی‌صدایی

خل توم گوم بیمه ، مه ویشه تِئی 

نوج بزه پیتومه ، مه ریشه تِئی 

برو بی ته سو آ صفا ندارنه 

تناری گلی ونگا وا ندارنه 

مه دل تنگه دم هاده لله وا رِ 

بزن ساز و دم هادِ شه صدا رِ 

مه دل تنگه سر هادِ شه صدا رِ 

بزن ساز و دم هادِ لله‌وا رِ

ته جا بلبل گلی به گلی نونه 

ته نخوندی پیله ، پاپلی نونه 

بی ته لاله و لمپا سو ندنه 

ونوشه اسبه بونه ، بو ندنه 

بهار وائه پیغومِ پِه انی 

هلی اسبه جِمه رِ دوجنی 

بهار گله‌ی بچا بچایی

میا گیرنه مه دل ته بی‌صدایی

خل توم گوم بیمه ، مه ویشه تِئی 

نوج بزه پیتومه ، مه ریشه تِئی 

برو بی ته سو آ صفا ندارنه 

تناری گلی ونگا وا ندارنه 

مه دل تنگه دم هاده لله وا رِ 

بزن ساز و دم هادِ شه صدا رِ

..................................................................................................................

دادار مِنزِل مازِرون اَلبِرز دیوار خِزِر مِه آبِرو بَرکِتِ

هِوا شِوار وِنه خاکِه اَمِه مار خِدایا تِه اَمه مار خارخاری دار

خانه ام مازندران البرز شده دیوار آن آبرویم شد خزر از برکت دادار آن

هوایش نرم بارانی و خاکش مادرمان خدایا تو نگهداری کن از این مادرمان

مجید صالحی ملقب به صالح

وَنوشِهْ رِه گِمـِّهْ چییِهْ تِهْ دامِنْ چاکْ ؟ نُوروُز بییَموُ نَظِر دارْنـی سُویِ خاکْ

تُوپَنْجْرُوزِهْ عُمْرْدارْنی،تِرِهْ چییِهْ باک؟ هَرْکَس بِدَنی کَم بِزیسْتِهْ،هَسِّه پاکْ

گویم بنفشه را ، ز چه شد دامن تو چاک نوروز آمد نظرت هست سوی خاک

این پنجروز عمر ترابهر چیست باک؟ هرکس که کم بزیست در عالم هموست پاک

امیر پازواری

قالی سَرْنیشْتی،کُوبِ تِریرِهْ یادْدارْ اَمسالِ سیری،پارِوَشنی رِهْ یاد دارْ

اَسبِ زینْ سِوارْ دُوشِ چَپی رِهْ یادْ دارْ چَکمِهْ دَکِردی،لینگِ تَلی رِهْ یادْ دارْ

یاد کن چون روی فرشی ،بوریا نیمدار را سیرگشتی یاد کن، بودی گرسنه پار را

زین سواری یاد کن زنبیل وکوله بار را چکمه پوشا! یاد کن پای پیاده خار را

امیر پازواری

سَرْرِهْ بَشِسّی،زِلفُونْ رِهْ غیش بِساتی اَلْماسْ دینْگوُئی،دِلْرِهْ خِریشْ بِساتی

هِزارْبیگانِهْ رِهْ، شِهْ وَرْ خویشْ بِساتی مِهْ جا بَرِسی ، خَوْدْ رِهْ دَرْویشْ بِساتی

شستی سروزلف را کردی غیش الماس بدل بریختی ،گشت خریش

بیگانه هزار کس گزیدی چون خویش بر من چو رسیده ای ، شدی چون درویش

امیر پازواری

تیـرِنگْ بَدیمِهْ کِهْ ویشِهْ نیشْتِهْ بیِهْ بَوتِمِهْ تیرِنْگْ !تِهْ مِدِّعاچِهْ چییِهْ

مِهْ دیمْ سِرْخِهْ ، مِهْ گِرْدِنْ هَلی تی تیِهْ هَرْکَسْ عاشِقْ بوُ،دُونّهْ مِهْ دَرْدْ چِه چییِهْ

بـدیـدم من تذروی زار وخستـه درون بیشـه ای تنهـا نشستـه

بدو گفتـم: چه باشـد مـدّعـایت بگـفتـا نیک بنگـر بـا درایت

که رویم سرخ وگردن هست الوان چنـان اشکوفه ای فصل بهاران

که روید بر درخت گوجه بسیار همان آلوچه ی پر بهر وپر بار

هر آن عاشق بود داند سبب چیست؟ فغان ودرد من از کیست ، از چیست؟

امیر پازواری

اَمْروُزْ چَنْدْ روُزِهْ ، دوُسْتِ گِموُنْ نِدارْمِهْ وَحْشی بَئیمِهْ دینُ وُ ایموُنْ نِدارْمِهْ

وِنِـهْ شِـهْ بـوُرِمْ ، بَـلِدِاوُنْ نِـدارْمِـهْ شِهْ دوُسْتِ مِنْزِلْ رِهْ مِنْ نِشوُنْ نِدارْمِهْ

نـدارم آگـهی چنـدی ز جـانـان شـدم وحشی نـدارم دین وایمـان

رَوَم باید به نزدش، نیست رهبان نـدارم من نشـان ، از کـوی ایشان

امیر پازواری

.................................................................................................................

شعری درباره ی روستای لاویج (یکی از روستا های شهرستان نور.مازندران)

    لاویج

عَجب لِطفُ صفایی دارنه لاویج           عجب آب وهوایی دارنه لاویج
صفا دارنهِ وِآبشارِ حرام او               چی خار هَسّهِ وِ نِه لاروُ گرم او
چَنِِّه خارِ، وِ فیلِ سَنگیِ وَر                  نومِه هرازِ پَلی؛ پی نِمازِ سَر
بِهشت هَسّهِ سیلِم و کِنس کِبن            سوردار بَن و جنگلِ لیلهِ بِن
خدا دِنِّه چی خارِ اسیونَگ              اِسپِه سَنگ و پَلنگ دَرّه و تارنَگ
ماری خِمَنّ و حَسلیمَه یِ گِردَن           پلِیم کِتی و سبزَ جاری خِمَن
نَووّنه چَنِّه خارِ ایزوا کوه                    و نِه گِل و گیاهِ بکِّه بو
لِسب و قِلقِ چالِ درّهِ او                   زِغاره و میرخِمَنّ و مَرزمی لو

تَمومِ مازرون ازپی قِلا دیارِ                  وِ پی نِماز سَر نووّنهِ چَنّهِ خارِ
وِ سوردارِ سو مثِّ ستاره مونّهِ               وِ نهِ آسِمون مثِّ آیِنهَ مونّهِ
بِهار و تاوِسِّن چی خارِ لاویج               تاوِسِّن هَم مثِّ بِهارِ لاویج
بِهارِ ما پِر از گِلزارِ لاویج                   هَمه جا مَشتِ لالِه زارِ لاویج

                
                                                         دکتر صفر یوسفی

.............................................................................................

شعری در باره ی سوردار یکی از مناطق شهرستان نور

سوردا ر(1)

         1. اِسبی  چارقَد  سر اَنگو سو دا ر کو
                                                                                پَئیز وَلگه بِشته شِه دل رو
         2.  دامن رِ سبز هاکرده سبزِ سُوردا ر
                                                                               وِ تاج تِک ستاره زَنه سوسو

         3.  شو تا صوا یی تِنه چش ویشاره

                                                                            یقین ازغصه ی این روزگاره

         4. تِره مژده دِمه ای ا سپه سوردا ر
                                                                                مَسّه بلبل خونّه کِنه بهاره
         5. غصه نَخر ا ینه اَی نوروز ما
                                                                            تِه سَبز گیسه ی مین کَفنه وا
         6.  تِه افرا دار سر اَی خونه تیکا
                                                                           مَسّه پَرِش کنه ویشه ی شیکا